تا به حال از خود پرسیدهاید که سیستم عامل سرور چیست و چه تفاوتی با سیستم عاملهای معمولی دارد؟ سرورها نقش حیاتی در ارائه خدمات آنلاین، از وبسایتها و اپلیکیشنها گرفته تا پایگاههای داده و ایمیل ایفا میکنند؛ اما نیروی محرکه و مغز متفکر پشت هر سرور قدرتمند، یک نرمافزار بنیادی به نام سیستم عامل سرور (Server Operating System) است. بدون این نرمافزار، سرور فقط جعبهای فلزی و بیاستفاده است.
تمرکز این سیستمعاملها بر روی پردازش موازی، پایداری بالا و ارائه خدمات شبکهای به چندین کاربر است. در این مقاله بررسی خواهیم کرد که تعریف سیستم عامل سرور چیست، چه ویژگیها و کاربردهایی دارد و چگونه از سیستمعاملهای معمولی دسکتاپ متمایز میشود. همچنین محبوبترین سیستمعاملهای سرور (مانند ویندوز سرور و انواع لینوکس سرور) را معرفی کرده و به نکاتی در مورد انتخاب بهترین سیستم عامل برای سرور میپردازیم. در انتها نیز نکات کلیدی در نصب و پیکربندی اولیه سیستم عامل یا OS سرور را مرور خواهیم کرد. با ما در آرتیان همراه باشید.

تعریف سیستم عامل سرور
اگر یک کامپیوتر شخصی را به یک خودروی سواری تشبیه کنیم که برای راحتی و استفاده یک راننده طراحی شده، سیستم عامل سرور مانند مرکز کنترل یک سیستم حملونقل عمومی عظیم است. هدف آن نه خدمت به یک کاربر، بلکه مدیریت و پاسخگویی به درخواستهای همزمان هزاران کاربر، سرویس و برنامه است.
به زبان ساده تعریف سیستم عامل سرور عبارت است از یک نرمافزار سطح پایین که منابع سختافزاری یک سرور (پردازنده، حافظه رم، فضای ذخیرهسازی، و شبکه) را مدیریت میکند تا بستری پایدار، امن و کارآمد برای اجرای سرویسهای مختلف فراهم آورد.
این سیستمعاملها برای کار مداوم، مدیریت بارهای کاری سنگین و ارائه خدمات بدون وقفه به کلاینتها (Client) در سراسر شبکه طراحی شدهاند. برخلاف سیستمعاملهای معمولی که بر تجربه کاربری گرافیکی و اجرای برنامههای روزمره تمرکز دارند، اولویت اصلی در اینجا پایداری، امنیت و کارایی در مقیاس بزرگ است.
ویژگیهای اصلی سیستم عامل سرور
سیستم عاملهای سرور برخلاف نسخههای خانگی معمولی دارای ویژگیها و قابلیتهای منحصربفردی هستند. از جمله مهمترین این ویژگیها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- مدیریت منابع پیشرفته: سیستم عامل سرور میتواند بهینه بودن مصرف پردازنده، حافظه، فضای دیسک و سایر منابع سختافزاری را کنترل کند. بهعنوان مثال، انجام چندین پردازش موازی به شکلی بهینه انجام میشود تا عملکرد در بارهای سنگین حفظ شود.
- امنیت بالا: سیستم عامل سرور ابزارها و پروتکلهای امنیتی پیشرفتهای برای حفاظت از دادهها و جلوگیری از حملات سایبری در نظر میگیرد. این سطح امنیت، حفاظت از اطلاعات حساس شبکه را تضمین میکند.
- پایدار و قابل اطمینان: طراحی شده برای اجرای ۲۴ ساعته و بدون توقف، با حداقل خطا و بیشترین زمان کار پیوسته. به همین دلیل خطاهای سختافزاری و نرمافزاری را میتوان در زمان اجرا مدیریت کرد و از خاموش کردن سرور و در نتیجه تعطیلی کسبوکار جلوگیری نمود.
- مقیاسپذیر: امکان گسترش و ارتقاء منابع (مانند افزودن سختافزار یا کلاستر شدن) جهت پاسخگویی به افزایش بار کاری. یعنی OS سرور باید توانایی رشد با نیازهای در حال تغییر کسبوکار را داشته باشد.
- پشتیبانی از برنامههای چندکاربره: توانایی همزمان اجرای نرمافزارها و سرویسهای گوناگون (وب سرور، پایگاه داده، سرویسهای ایمیل و غیره) برای چندین کاربر یا دستگاه شبکه.

کاربردها و وظایف سیستم عامل سرور
- مدیریت پردازشها و سرویسها: قابلیت اجرای مداوم نرمافزارها به عنوان سرویس یا Daemon در پسزمینه. این ویژگی به سرور اجازه میدهد حتی بدون لاگین بودن کاربر، سرویسهایی مانند وبسرور یا دیتابیس را همیشه فعال نگه دارد.
- مدیریت شبکه پیشرفته: فراهم کردن پشته شبکه (Network Stack) قدرتمند برای مدیریت ترافیک سنگین، مسیریابی (Routing)، فایروال داخلی، و پشتیبانی از چندین کارت شبکه. این همان بستری است که سرویسهای DNS و DHCP روی آن اجرا میشوند.
- مدیریت کاربران و سطوح دسترسی: ایجاد یک ساختار امنیتی چندلایه برای مدیریت کاربران متعدد، گروهها، و تعیین دقیق سطح دسترسی آنها به فایلها و سرویسهای مختلف (مانند ACLها). این ویژگی در سرور فایل و اکتیودایرکتوری نقشی کلیدی دارد.
- مجازیسازی و کار با کانتینرها (Virtualization & Containers): اجرای چندین سیستمعامل (ماشین مجازی) یا برنامههای ایزوله (کانتینر) روی یک سرور فیزیکی واحد. این کار باعث استفاده بهینه از منابع سختافزاری میشود. ابزارهای رایج در این زمینه شامل VMware vSphere, Microsoft Hyper-V, KVM و Docker هستند.
- میزبانی برنامهها و سرویسهای کاربردی: سیستمعامل سرور محیطی پایدار و قابل اطمینان برای اجرای بیوقفه برنامههای کاربردی حیاتی سازمانها، وبسایتها و پایگاههای داده فراهم میکند. در واقع اجرای سرویسهایی مانند وب سرور (Apache, Nginx) یا دیتابیس سرور (MySQL, PostgreSQL) توسط سیستمعامل مدیریت میشود.
- مانیتورینگ و ثبت وقایع (Logging): این سیستمها به طور مداوم وضعیت عملکرد سیستم، ترافیک شبکه و خطاهای احتمالی را نظارت و ثبت میکنند. این گزارشها برای عیبیابی، تحلیل عملکرد و مسائل امنیتی بسیار حیاتی هستند.

تفاوتهای اصلی سیستم عامل سرور و دسکتاپ
هرچند هر دو نوع سیستمعامل وظیفه مدیریت سختافزار را بر عهده دارند، اما فلسفه طراحی و کاربرد آنها از زمین تا آسمان متفاوت است. درک این تفاوتها به شما کمک میکند تا بدانید چرا نمیتوان از یک ویندوز ۱۰ معمولی برای میزبانی یک وبسایت پربازدید استفاده کرد.
۱. مدیریت منابع متمرکز بر کارایی جمعی
- سیستم عامل دسکتاپ: برای پاسخگویی سریع به نیازهای یک کاربر بهینهسازی شده است. مثلاً وقتی روی یک آیکون کلیک میکنید، سیستمعامل تمام تلاش خود را میکند تا آن برنامه فوراً باز شود.
- سیستم عامل سرور: برای مدیریت بهینه و عادلانه منابع بین دهها، صدها یا هزاران فرآیند و کاربر همزمان طراحی شده است. این سیستمعامل باید تضمین کند که درخواست یک کاربر، باعث اختلال در سرویسدهی به دیگران نشود.
- مثال: تصور کنید یک سرور وب در حال پاسخگویی به ۵۰۰۰ درخواست همزمان برای بارگذاری یک صفحه است. سیستم عامل سرور باید CPU و RAM را به گونهای تخصیص دهد که همه این درخواستها با حداقل تأخیر پردازش شوند. در مقابل، یک سیستم عامل دسکتاپ در چنین شرایطی به سرعت دچار کندی شدید یا قفل شدن (Crash) میشود، زیرا برای این حجم از کار موازی ساخته نشده است.
۲. رابط کاربری (User Interface): کارایی بر زیبایی ارجح است
- سیستم عامل دسکتاپ: تقریباً همیشه دارای یک رابط کاربری گرافیکی (GUI) زیباست که کار با آن را برای عموم کاربران آسان میکند.
- سیستم عامل سرور: بسیاری از قدرتمندترین سیستمعاملهای سرور، بهویژه در خانواده لینوکس، بهصورت پیشفرض فاقد رابط کاربری گرافیکی هستند و مدیریت آنها از طریق فرمانهای متنی (Command-Line Interface – CLI) انجام میشود. این رویکرد چندین مزیت کلیدی دارد:
- مصرف منابع کمتر: GUI بخش قابل توجهی از RAM و CPU را مصرف میکند. حذف آن باعث میشود تمام قدرت سختافزار در اختیار سرویسهای اصلی قرار گیرد.
- خودکار کردن کارها و اسکریپتنویسی: مدیریت سرور از طریق CLI امکان نوشتن اسکریپتهای پیچیده برای خودکارسازی وظایف تکراری (مانند پشتیبانگیری، اعمال آپدیتها و نظارت بر عملکرد) را بسیار آسان میکند.
- امنیت بالاتر: سطح حمله (Attack Surface) در یک سیستم بدون GUI به مراتب کوچکتر است.
۳. پایداری و آپتایم: طراحی برای کار بیوقفه
یک سرور باید همیشه در دسترس باشد. هر دقیقه قطعی میتواند به معنای از دست رفتن درآمد و اعتبار باشد.
- سیستم عامل دسکتاپ: ریاستارت کردن روزانه یا هفتگی یک کامپیوتر شخصی امری عادی است و بسیاری از آپدیتها نیازمند راهاندازی مجدد فوری هستند.
- سیستم عامل سرور: برای آپتایمهای طولانی (ماهها یا حتی سالها بدون ریاستارت) مهندسی شده است. درایورهای سختافزاری آن بسیار پایدارتر هستند و بسیاری از بهروزرسانیهای حیاتی را میتوان بدون نیاز به راهاندازی مجدد سیستم اعمال کرد ( قابلیتی که به آن Kernel Live Patching میگویند).
۴. امنیتی مانند یک دژ مستحکم
سرورها اهداف اصلی حملات سایبری هستند؛ به همین دلیل امنیت در سیستمعاملهای سرور یک اولویت اصلی است، نه یک ویژگی جانبی.
- سیستم عامل دسکتاپ: مدل امنیتی سادهتری دارد که معمولاً شامل یک حساب کاربری مدیر (Admin) و چند حساب استاندارد است.
- سیستم عامل سرور: دارای مدلهای امنیتی بسیار پیچیده و دانهای (Granular) است. مدیران میتوانند مجوزهای دسترسی به هر فایل، سرویس یا پورت شبکه را برای کاربران و گروههای مختلف با جزئیات دقیق تعریف کنند. فایروالهای داخلی قدرتمندتر و ابزارهای پیشفرض برای تشخیص نفوذ و ثبت وقایع (Logging) از ویژگیهای استاندارد آنهاست.
- یک سناریوی واقعی: در یک سرور لینوکس، شما میتوانید یک کاربر سیستمی به نام www-data ایجاد کنید که فقط و فقط اجازه خواندن فایلهای وبسایت و نوشتن در پوشه لاگها را داشته باشد و هیچ دسترسی دیگری به سایر بخشهای سیستم نداشته باشد. این سطح از امکان شخصیسازی دسترسیها، ریسک آسیب در صورت هک شدن وبسایت را به شدت کاهش میدهد.
۵. پشتیبانی از غولهای سختافزاری قدرتمند
- سیستم عامل دسکتاپ: برای سختافزارهای استاندارد مصرفی (پردازندههایی با تعداد هسته محدود، حداکثر ۱۲۸ یا ۲۵۶ گیگابایت رم) طراحی شده است.
- سیستم عامل سرور: قادر به پشتیبانی از سختافزارهای بسیار قدرتمند است؛ از جمله سرورهایی با چندین سوکت پردازنده، ترابایتها حافظه رم و آرایههای پیچیده از دیسکهای ذخیرهسازی (RAID). هزینه لایسنس سیستمعاملهای تجاری سرور (مانند Windows Server) نیز به مراتب بالاتر از نسخههای دسکتاپ است.

بیشتر بخوانید: انواع سرورها: کاربردها، ویژگیها و موارد استفاده
آشنایی با انواع سیستم عامل سرور: بزرگترین بازیگران دنیای سرور
بازار سیستمعاملهای سرور تحت سلطه دو خانواده بزرگ است: لینوکس و ویندوز سرور.
خانواده لینوکس (Linux): پادشاه متنباز
لینوکس به دلیل ماهیت متنباز، انعطافپذیری بینظیر، پایداری افسانهای و امنیت بالا، محبوبترین انتخاب برای سرورها در سراسر جهان است (بهویژه برای وب سرورها). آموزش کار با سیستم عامل سرور لینوکس معمولاً بر یادگیری خط فرمان تمرکز دارد.
- Ubuntu Server: یکی از محبوبترینها، بهویژه برای تازهکارها. دارای پشتیبانی تجاری قوی از شرکت Canonical و جامعه کاربری بسیار بزرگ است. ایدهآل برای سرورهای وب، کانتینرها (Docker) و رایانش ابری.
- CentOS Stream / Rocky Linux / AlmaLinux: این توزیعها که از کد منبع Red Hat Enterprise Linux RHEL)) مشتق شدهاند، به پایداری و امنیت در سطح سازمانی شهرت دارند. انتخابی عالی برای محیطهای تجاری و سرورهایی که نیاز به پایداری بلندمدت دارند.
- Debian: یکی از قدیمیترین و پایدارترین توزیعهای لینوکس که مادر ورژنهای محبوبی مانند اوبونتو است. به دلیل پایداری فوقالعاده، انتخاب اول بسیاری از مدیران سیستم باتجربه است.
خانواده ویندوز سرور (Windows Server): یکپارچگی با اکوسیستم مایکروسافت
ویندوز سرور محصول تجاری مایکروسافت است که به دلیل رابط کاربری گرافیکی آشنا (مشابه ویندوز دسکتاپ)، پشتیبانی رسمی و یکپارچگی عمیق با سایر محصولات مایکروسافت محبوب است.
- ویژگیهای مهم:
- Active Directory: سرویس مدیریت متمرکز کاربران، کامپیوترها و سیاستهای امنیتی در شبکههای سازمانی.
- IIS) Internet Information Services): وب سرور داخلی مایکروسافت.
- یکپارچگی با .NET Framework و SQL Server: بهترین انتخاب برای میزبانی اپلیکیشنهای توسعهدادهشده با تکنولوژیهای مایکروسافت.

فرق بین نسخههای مختلف ویندوز سرور چیست؟
مایکروسافت نسخههای مختلفی مانند Standard و Datacenter ارائه میدهد. نسخه Standard برای محیطهای کوچک تا متوسط با نیاز محدود به مجازیسازی مناسب است، در حالی که نسخه Datacenter برای مجازیسازی در مقیاس بزرگ و زیرساختهای ابری طراحی شده و قابلیتهای پیشرفتهتری در زمینه شبکه و ذخیرهسازی نرمافزارمحور (SDS) ارائه میدهد.
مزایای لینوکس در برابر ویندوز سرور چیست؟
این مقایسه یکی از قدیمیترین بحثها در دنیای IT است. در جدول زیر، یک مقایسه سریع ارائه شده است:
نوع | Linux Server | Windows Server |
درصد استفاده در دنیا | 77% | 22% |
هزینه | عمدتاً رایگان (متنباز) | نیازمند خرید لایسنس |
رابط کاربری | عمدتاً خط فرمان (CLI) – سبک و کارآمد | رابط گرافیکی – کاربرپسندتر |
انعطافپذیری | بسیار بالا، قابلیت سفارشیسازی کامل کرنل و سیستم | محدودتر، وابسته به اکوسیستم مایکروسافت |
عملکرد | بهینهتر برای وب سرورها و کارهای شبکهای | عملکرد عالی برای اپلیکیشنهای .NET و SQL Server |
پشتیبانی | جامعه کاربری بزرگ و پشتیبانی تجاری اختیاری | پشتیبانی رسمی و یکپارچه از مایکروسافت |
امنیت | سطح حمله کوچکتر (در حالت بدون GUI) و مدل مجوزهای قوی | مدل امنیتی قوی با Active Directory اما هدف محبوبتر برای بدافزارها |
از این دو نوع سیستم عامل سرور، هیچکدام “بهتر” مطلق نیستند. تفاوت Windows Server و Linux Server در فلسفه و کاربرد آنهاست. لینوکس مانند یک جعبه ابزار قدرتمند و ماژولار است، در حالی که ویندوز سرور یک راهحل یکپارچه و جامع است.
بیشتر بخوانید: سرور فیزیکی چیست؟
چگونه بهترین سیستم عامل سرور را انتخاب کنیم؟
انتخاب بهترین سیستمعامل برای سرور وابسته به نیازها و اولویتهای خاص کسبوکار یا پروژه است. برای این کار باید چند عامل مهم را در نظر بگیریم:
- هدف و کاربرد سرور: مشخص کنید سرور قرار است چه نقشی ایفا کند (وبسرور، پایگاهداده، فایل سرور، مجازیسازی و غیره). بهعنوان مثال، اگر قرار است یک وبسرور راهاندازی شود، ورژنهای لینوکس (مثل Ubuntu Server) انتخاب رایجی است؛ در حالی که برای سرور فایل مشترک در شبکه، ویندوز سرور یا فایل سرورهای لینوکس مناسب خواهد بود.
- قابلیت مقیاسپذیری راحت: سرور باید توان مدیریت رشد کسبوکار را داشته باشد. باید تعداد کاربران همزمان و حجم کاری آینده را پیشبینی کرد. یک سیستمعامل ایدهآل میتواند بار بیشتری را با افزودن منابع سختافزاری پشتیبانی کند. برای نمونه، هر دو لینوکس و ویندوز قابلیت کلاسترینگ دارند که امکان گسترش را فراهم میکند.
- امنیت: به سابقه امنیتی سیستمعامل توجه کنید. سیستمعاملی با بهروزرسانیهای منظم امنیتی، پشتیبانی از رمزنگاری قوی و امکانات لاگگیری بهتر را انتخاب کنید. اگر دادههای حساس نگهداری میکنید، یک OS با سابقه حملات کمتر (مثل ورژنهای شناخته شده لینوکس) اولویت دارد.
- سهولت مدیریت: چگونگی مدیریت سرور توسط تیم IT اهمیت دارد. اگر تیم شما با محیط ویندوز آشناتر است، ویندوز سرور با ابزارهای گرافیکی و کنسول مدیریتی قوی (مثل Active Directory و Server Manager) آسانتر خواهد بود. اگر تیم تخصصی لینوکس دارید، سیستمعاملهای یونیکسی مدیریت انعطافپذیرتری از طریق CLI و اسکریپت ارائه میکنند. مستندات و جامعه پشتیبانی هم در این انتخاب مؤثر است.
- هزینهها و مجوزها: قیمت لایسنس سیستمعامل، هزینه بروزرسانی و هزینه پشتیبانی را مد نظر قرار دهید. لینوکس اکثراً رایگان است ولی برخی نسخههای تجاری (مثلاً RHEL) هزینه پشتیبانی دارند. ویندوز نیاز به خرید لایسنس کاربر یا سرور دارد. در نظر داشته باشید که گزینههای ارزانتر یا رایگان گاهی امکانات مشابه یا بیشتری نسبت به گزینههای گرانتر دارند.
با در نظر گرفتن این فاکتورها میتوانید انتخاب مناسبتری داشته باشید. بهعنوان مثال برای سرورهای VPS معمولا لینوکس بهخاطر هزینه پایین و عملکرد مناسب انتخاب میشود، ولی در یک سازمان بزرگ با نرمافزارهای شرکتی، ممکن است هزینه لایسنس ویندوز بهصرفه باشد.

آموزش نصب و پیکربندی اولیه سیستم عامل سرور
پس از انتخاب سیستمعامل مناسب، مرحله بعد نصب و پیکربندی اولیه است. روند کلی نصب به OS مورد نظر بستگی دارد، اما معمولاً مراحل زیر وجود دارد:
- آمادهسازی فایل نصب: تهیه دیسک نصب یا فایل ISO مربوط به سیستمعامل (ویندوز سرور یا توزیع لینوکس) و راهاندازی ماشین (فیزیکی یا مجازی) با آن.
- پیکربندی پایه: در طول نصب، تنظیماتی مانند زبان، منطقه زمانی، پارتیشنبندی هارد و پیکربندی شبکه (آدرس IP ثابت یا DHCP) انجام میشود.
- ایجاد حساب مدیر: ساخت حساب کاربری مدیریتی (Administrator در ویندوز یا root در لینوکس) با کلمه عبور امن. در لینوکس معمولاً حین نصب ایجاد کاربر عادی و فعالسازی sudo و در ویندوز فعالسازی حساب Administrator انجام میشود.
- نصب سرویسهای پایه: پس از نصب سیستمعامل، سرویسهایی مانند SSH (برای لینوکس) یا Remote Desktop Services (در ویندوز) را فعال کنید تا بتوانید به سرور از راه دور دسترسی داشته باشید. همچنین سرویسهای ضروری مثل SQL Server، IIS، Apache، و غیره بر حسب نقش سرور نصب میشوند.
- بهروزرسانی و تنظیمات امنیتی: اولین کار مهم بعد از نصب، بهروزرسانی سیستمعامل با آخرین پچها و تنظیم فایروال/آنتیویروس است. در لینوکس معمولا با دستورات بستهبندی (مثلاً apt update && apt upgrade) و در ویندوز با Windows Update اقدام میشود. همچنین تنظیمات امنیتی اولیه (محدود کردن سرویسهای بلااستفاده، تغییر پورت SSH، پیکربندی SSL/TLS و غیره) انجام میشود.
- تنظیمات شبکه و نامگذاری: پیکربندی DNS و نام سرور (Hostname) برای شناسایی سرور در شبکه. در ویندوز سرور معمولاً سرور به کنترل دامنه (Active Directory) اضافه میشود.
مهم است که مستندات هر سیستمعامل را مطالعه کنید؛ زیرا ممکن است تفاوتهای جزئی در مراحل نصب و پیکربندی وجود داشته باشد. همچنین پشتیبانگیری اولیه (بکاپ) از پیکربندیهای پایه (snapshot ماشین یا Image) پس از نصب و تنظیم اولیه توصیه میشود.

جمعبندی
در این مقاله بررسی کردیم که سیستم عامل سرور چیست: نرمافزاری تخصصی برای مدیریت منابع سختافزاری در سرورها و ارائه خدمات شبکه. این سیستمعاملها بر خلاف نسخههای معمولی دسکتاپ، باید توانمندی اجرای همزمان چند سرویس، پایداری و امنیت بسیار بالایی داشته باشند. ویژگیهایی مانند مدیریت پیشرفته منابع، اجرای مداوم بدون وقفه و امکانات امنیتی قوی از شاخصهای بارز OS سرور هستند.
همچنین انواع مختلفی از سیستم عامل سرور وجود دارند: ویندوز سرور (شرکتی و گرافیکی)، لینوکس سرور (متنباز و بهینه برای وب و دیتابیس) و یونیکس/BSD (پایدار و سازمانی) از محبوبترینها هستند. هر کدام مزایا و معایب خود را دارند؛ برای مثال لینوکس رایگان و امن است، در حالی که ویندوز سرور برای محیطهایی با زیرساخت مایکروسافت مناسبتر است. در زمان انتخاب بهترین سیستمعامل، مهمترین نکته توجه به نیازهای خاص پروژه، توان فنی تیم و ملاحظات بودجهای است. با توجه به اهمیت این انتخاب در عملکرد و امنیت سرویسهای آنلاین، مطالعه بیشتر و بررسی مستمر بهترین گزینهها توصیه میشود. برای دریافت مشاوره، با همکاران ما در آرتیان تماس بگیرید.
بیشتر بخوانید: اجزای تشکیل دهنده سرور: راهنمای جامع شناخت قطعات سرور فیزیکی
سوالات متداول
سیستم عامل سرور مسئول مدیریت منابع سختافزاری یک سرور است تا سرویسهایی مانند وبسایت، دیتابیس یا ایمیل را به طور پیوسته و همزمان به هزاران کاربر ارائه دهد. بر خلاف سیستمعاملهای معمولی که برای یک کاربر طراحی شدهاند و روی رابط کاربری گرافیکی تمرکز دارند، سیستم عامل سرور برای پایداری، امنیت و پردازش موازی طراحی شده و معمولاً بدون رابط گرافیکی کار میکند تا منابع را برای سرویسدهی آزاد نگه دارد.
یک سیستم عامل سرور باید ویژگیهایی مثل مدیریت منابع پیشرفته برای توزیع عادلانه CPU و RAM بین پردازشهای همزمان، امنیت بالا (فایروال، کنترل دسترسی دقیق)، پایداری بیوقفه، مقیاسپذیری و پشتیبانی از اجرای چندین سرویس به طور همزمان را داشته باشد. این ویژگیها تضمین میکنند که سرور حتی تحت فشار بالا، همچنان در دسترس و ایمن باقی بماند.
بسیاری از سیستمعاملهای سرور، بهویژه توزیعهای لینوکسی، به صورت پیشفرض بدون رابط گرافیکی عرضه میشوند تا مصرف منابع (مثل RAM و CPU) کاهش یابد، امنیت افزایش یابد و امکان خودکارسازی کارها از طریق CLI و اسکریپت فراهم شود. در محیطهای حرفهای این رویکرد باعث بهرهوری بیشتر و کاهش ریسک حملات سایبری میشود.
لینوکس اغلب رایگان، سبکتر و قابل سفارشیسازی است و برای کارهای شبکهای و وبسرویسها بهینهتر عمل میکند. در مقابل ویندوز رابط گرافیکی آشنایی دارد، با نرمافزارهای مایکروسافتی (مثل SQL Server و .NET) یکپارچه است و پشتیبانی رسمی دارد. انتخاب بین این دو بستگی به نیاز پروژه، تخصص تیم و بودجه دارد؛ هیچکدام برتری مطلق ندارند.
باید به هدف سرور (مثل وبسرور یا فایلسرور)، سطح دانش فنی تیم (ویندوزی یا لینوکسی بودن)، نیازهای امنیتی، امکان گسترش در آینده (مقیاسپذیری)، و هزینههای لایسنس و نگهداری توجه شود. برای مثال، لینوکس در VPSهای اقتصادی رایج است، در حالی که ویندوز سرور برای سازمانهایی با نرمافزارهای مایکروسافتی گزینه بهتری است.