انتخاب زیرساخت مناسب سرور برای هر شرکتی مهم است. سرورهای فیزیکی و سرورهای ابری دو گزینه اصلی پیش روی کسب‌وکارها و کاربران حرفه‌ای هستند. در این مقاله با زبانی ساده به مقایسه سرور فیزیکی و سرور ابری می‌پردازیم؛ ابتدا به تعریف هر یک پرداخته و سپس به‌صورت جامع تفاوت‌ها، مزایا و معایب آنها را بررسی می‌کنیم.
شما با خواندن این مقاله درکی کامل از ساختار، عملکرد، هزینه‌ها و سایر جنبه‌های فنی این دو نوع سرور پیدا می‌کنید و می‌توانید تصمیمی آگاهانه برای سازمان یا نیاز شخصی خود بگیرید. در ادامه هر دو نوع سرور به‌طور مختصر معرفی شده و سپس موضوعات کلیدی مانند مقیاس‌پذیری، امنیت، هزینه و موارد کاربرد آنها در سناریوهای مختلف مقایسه خواهد شد. با ما در آرتیان همراه باشید.
معرفی سرورهای فیزیکی و ابری
سرور فیزیکی (Physical Server) که معمولا سروری اختصاصی است، دستگاهی سخت‌افزاری است که با مجموعه‌ای از قطعات مانند پردازنده (CPU)، حافظه (RAM)، هارددیسک و سایر تجهیزات به‌صورت یکجا به منظور اجرا و میزبانی برنامه‌ها و داده‌ها برای یک سازمان یا کاربرد مشخص پیکربندی می‌شود. این سرورها اغلب در اتاق سرور یا دیتاسنترهای سازمانی مستقر هستند و یا بوسیله ارائه‌دهندگان خدمات هاست اختصاصی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
شرکت آرتیان تنها تولیدکننده سرورهای فیزیکی 100% بومی است و امکان ساخت سرورهای تخصصی بر اساس نیاز هر سازمان و صنعتی را دارد. برای خرید سرور فیزیکی آرتیان روی لینک کلیک کنید.
سرور ابری (Cloud Server) نوعی سرور مجازی است که روی یک بستر رایانش ابری اجرا می‌شود و منابع آن به‌صورت راه دور و از طریق شبکه در اختیار کاربران قرار می‌گیرد. به بیان دیگر، سرور ابری همان کارکردهای یک سرور سنتی را دارد، با این تفاوت که زیرساخت آن روی شبکه‌ای از سرورهای فیزیکی توزیع‌شده در دیتاسنترها قرار گرفته است.
از جمله ارائه‌دهندگان مطرح خدمات سرور ابری می‌توان به (Amazon Web Services (AWS، Google Cloud Platform و Microsoft Azure اشاره کرد؛ همچنین شرکت‌های ایرانی مانند ابریش همین خدمات را در بستر بومی ارائه می‌دهند.
تفاوت‌های ساختاری سرور فیزیکی و ابری
سرورهای فیزیکی و ابری از نظر ساختار و نحوه عملکرد تفاوت‌های اساسی دارند. سرور فیزیکی در واقع یک کامپیوتر با منابع بسیار زیاد است و تمامی این منابع (CPU، RAM، دیسک و …) به‌صورت انحصاری در اختیار کاربر قرار دارد.
این به این معناست که سرور فیزیکی می‌تواند کارایی بسیار بالایی ارائه دهد، چرا که منابع آن با هیچ سیستم دیگری به اشتراک گذاشته نمی‌شود. به‌علاوه دسترسی مستقیم به سخت‌افزار امکان نظارت و تنظیم دقیق عملکرد را فراهم می‌کند.
در در مقابل سرور ابری روی یک زیرساخت مجازی چندلایه اجرا می‌شود؛ به این صورت که نرم‌افزار مجازی‌سازی، یک سرور فیزیکی را به چندین سرور مجازی تبدیل می‌کند. این ساختار مجازی به کاربران اجازه می‌دهد بدون مالکیت مستقیم تجهیزات فیزیکی به منابع پردازشی دسترسی پیدا کنند.
نکته مهم این است که منابع سرور ابری ممکن است بین چند کاربر به اشتراک گذاشته شود؛ بنابراین اگر حجم کاری سرورهای دیگر زیاد شود، می‌تواند بر عملکرد سرور شما اثر بگذارد.
بیشتر بخوانید: سرور فیزیکی چیست
تفاوت‌های عملکردی سرور فیزیکی و ابری
از منظر عملکرد سرور فیزیکی به علت عدم نیاز به مجازی‌سازی، معمولاً تا حدودی عملکرد خام بالاتری دارد. در سرور ابری با اضافه شدن لایه مجازی‌سازی (هایپروایزر) تاخیر و سربار جزئی وجود دارد، هرچند این اختلاف در سرویس‌های ابری مدرن معمولاً اندک است.
به‌علاوه سرورهای ابری مبتنی بر شبکه هستند؛ یعنی بار کاری آنها از طریق اینترنت و شبکه‌های پرسرعت جابه‌جا می‌شود. این ویژگی مزیت دسترسی آسان از هر نقطه را دارد اما تاخیر شبکه (Latency) را نیز در نظر باید گرفت، به‌ویژه اگر اتصال اینترنت پایدار نباشد.
در مقابل سرور فیزیکی در محل سازمان یا دیتاسنتر با شبکه داخلی (اینترانت) کار می‌کند و معمولاً مشکلات اتصال خارجی روی آن تأثیر نمی‌گذارد؛ ولی در صورتی که یک قطعه سخت‌افزاری دچار نقص شود، باید آن را تعمیر یا تعویض کرد.
مقیاس‌پذیری و انعطاف‌پذیری
یکی از مهم‌ترین تفاوت‌های سرورهای فیزیکی و ابری در انعطاف‌پذیری استقرار و توسعه منابع است. در سرور فیزیکی برای افزایش ظرفیت باید سخت‌افزار فیزیکی جدید اضافه شود؛ به‌عنوان مثال ارتقای RAM، اضافه‌کردن سرورهای پردازشی یا هارد دیسک جدید که خود نیاز به خرید، نصب و گاهی خاموشی موقت سیستم دارد؛ البته این امر در سرورهای مدرن اتفاق نمی‌افتد و می‌توان بدون خاموش کردن سرور قطعات را تغییر یا ارتقا داد.
در سرور ابری می‌توان منابع پردازشی، حافظه یا فضای ذخیره‌سازی را بسته به نوع قراردادهای شرکت ارائه دهنده خدمات ابری، افزایش یا کاهش داد تا به‌سرعت با تغییرات بار کاری همگام شود. این ویژگی به شما اجازه می‌دهد که در زمان اوج بار، حجم زیادی از درخواست‌ها را مدیریت کنید و در زمان کم‌مصرفی هزینه اضافی بابت منابع بلااستفاده پرداخت نکنید.
مقیاس‌پذیری بلندمدت در زیرساخت اختصاصی ممکن است پرهزینه باشد؛ ولی این امر در صورتی است که در وحله اول با نیازهای سازمان‌تان آشنا نبوده باشید. اگر مشخصات سرور فیزیکی خود را درست انتخاب کنید، این امکان را خواهید داشت که تنها یک‌بار و بدون تغییر ساختار سخت‌افزاری، یک پیکربندی با منابع مشخص داشته باشید که پاسخ‌گوی نیاز شما برای سال‌ها است.
بیشتر بخوانید: اجزای تشکیل دهنده سرور: راهنمای جامع شناخت قطعات سرور فیزیکی
امنیت و پایداری
از نظر امنیت و پایداری هر دو نوع سرور مزایا و چالش‌های خاص خود را دارند. امنیت سرور فیزیکی اغلب بالاتر است، زیرا در محیط سرور فقط شما حضور دارید و هیچ‌کس جز مالک حقیقی به منابع آن دسترسی ندارد. به همین دلیل خطر حملات سایبری و هک شدن یا نفوذ از طریق دیگر مشتریان متصل به سرور به شدت کاهش می‌یابد.
در مقابل، سرور ابری به دلیل چندمستأجری بودن (اجاره هم‌زمان به چندین کلاینت)، ماهیتا به رعایت استانداردهای امنیتی بالایی نیاز دارد و بسیاری از ارائه‌دهندگان بزرگ، ابزارها و گواهی‌های امنیتی سطح بالا را برای اطمینان مشتریان دریافت می‌کنند. با این حال، نگرانی‌هایی مانند مدیریت دسترسی و رمزگذاری داده‌ها همچنان برای سازمان‌هایی که داده‌های حساس دارند مطرح است.
از حیث پایداری، ارائه‌دهندگان سرویس‌های ابری با ایجاد مراکز داده متعدد و سازوکارهای تحمل خطا (Failover) سعی در افزایش قابلیت دسترسی دارند. به این معنی که در صورت بروز نقص در یک سرور یا دیتاسنتر، بار کاری به سایر منابع منتقل می‌شود. با این حال، بعضی اوقات اختلال‌های کلی در زیرساخت ابری (مانند قطعی سراسری یک منطقه) ممکن است باعث از دسترس خارج شدن موقتی خدمات شود.
در مقابل، سرور فیزیکی (به‌خصوص اگر در محل شرکت باشد) کمتر در معرض قطعی اینترنت قرار می‌گیرد، ولی ممکن است به واسطه خرابی سخت‌افزاری (مثلا خرابی هارد دیسک یا منبع تغذیه) از دسترس خارج شود. لذا در هر دو حالت وجود بک‌آپ و توازن بار مناسب اهمیت دارد.
هزینه‌ها و نگهداری
مدل اقتصادی این دو نوع سرور کاملاً متفاوت است. سرور فیزیکی نیاز به سرمایه‌گذاری اولیه قابل دارد و باید هزینه خرید یا اجاره سرور و تجهیزات جانبی را بپردازید. علاوه بر این هزینه جاری نگهداری (برق، خنک‌کننده، فضای فیزیکی) و به‌روزرسانی سخت‌افزاری نیز بر هزینه کل می‌افزاید. به عبارتی هزینه کلی مالکیت (TCO) در سرور اختصاصی ممکن است در کوتاه مدت بالاتر باشد، اما برای بارهای کاری ثابت و طولانی‌مدت انتخاب بهتری است.
شرکت‌های حرفه‌ای هزینه‌های کسب‌و‌کار را در بلندمدت محاسبه می‌کنند و از طرفی ترجیج می‌دهند که کنترل کاملی روی زیرساخت داشته باشند. یک نکته مهم دیگر این است که نگهداری سرور فیزیکی نیازمند تیم فنی IT برای مدیریت مستمر، نصب وصله‌ها و رفع اشکالات سخت‌افزاری است.
در سرور ابری هزینه‌ها معمولاً به‌صورت هزینه‌های عملیاتی (OPEX) و بر اساس میزان مصرف (ساعت/ماه) پرداخت می‌شود. از مزیت‌های این روش، عدم نیاز به سرمایه‌گذاری اولیه زیاد و امکان تغییر مقیاس مصرف است. در بسیاری از موارد، کسب‌وکارها فقط برای مدت استفاده شده از منابع هزینه می‌پردازند و می‌توانند با افزایش یا کاهش برنامه‌ریزی‌شده مصرف، هزینه‌های خود را مدیریت کنند.
بیشتر بخوانید: راهنمای خرید سرور فیزیکی مناسب
مقایسه سرور فیزیکی و ابری از نظر کاربرد
در سرورهای فیزیکی، برنامه‌ها و کاربردهایی که نیازمند توان پردازشی فوق‌العاده بالا هستند، معمولاً بر روی سرورهای فیزیکی اجرا می‌شوند. برای مثال، محاسبات علمی و مهندسی با عملکرد بالا (HPC) و یادگیری ماشین با داده‌های عظیم به پردازش سنگین نیاز دارند؛ در این موارد سرور فیزیکی به دلیل منابع اختصاصی، مناسب است.
همچنین بانک‌ها، مراکز مالی، صنایع دفاعی، بهداشتی و سایر حوزه‌های حساس که امنیت، پایداری و قابلیت اطمینان بالا در اولویت آن‌هاست، بیشتر از سرورهای اختصاصی بهره می‌برند. این سرورها برای پایگاه‌داده‌های خیلی بزرگ و برنامه‌های حیاتی سازمان (مانند اتوماسیون اداری، ERP و CRM) نیز ترجیح داده می‌شوند چون می‌توانند تضمین‌های SLA دقیق‌تری فراهم کنند.
برای سرورهای ابری، اگر بار کاری متغیر است یا نیاز به توسعه و مقیاس سریع دارید، سرور ابری گزینه بهتری است. میزبانی وب‌سایت‌ها، برنامه‌های تحت وب و خدمات آنلاین که ممکن است روزانه یا فصلی رشد کنند، معمولاً از زیرساخت ابری استفاده می‌کنند. همچنین بسیاری از پایگاه‌داده‌ها، سیستم‌های ایمیل و برنامه‌های کاربردی با بار متوسط به‌خاطر مقیاس‌پذیری و هزینه نسبتاً پایین، در ابر قرار می‌گیرند.
تیم‌های توسعه نرم‌افزار و تست (Dev/Test) نیز اغلب برای ایجاد محیط‌های ایزوله و سریع استفاده از سرورهای مجازی/ابری را ترجیح می‌دهند. به علاوه، برای کاربردهای شخصی یا کسب‌وکارهای کوچک که می‌خواهند بدون صرف هزینه سنگین سخت‌افزار، به منابع محاسباتی دسترسی داشته باشند، سرور ابری (مانند سرورهای مجازی ارائه‌شده توسط شرکت‌هایی نظیر ابریش و …) گزینه‌ای مقرون‌به‌صرفه و مقیاس‌پذیر محسوب می‌شود.
| ویژگی‌ها | سرور ابری | سرور فیزیکی |
| ساختار | مبتنی بر زیرساخت شبکه‌ای و مجازی‌سازی (اشتراک منابع چند سرور فیزیکی) | سخت‌افزار اختصاصی و مستقل؛ سرور واقعی در دیتاسنتر (بدون مجازی‌سازی مشترک) |
| مقیاس‌پذیری | بالا (افزایش سریع منابع در صورت نیاز) | محدود (افزایش ظرفیت نیازمند خرید سخت‌افزار جدید) |
| هزینه | پرداخت بر اساس مصرف (معمولاً ماهیانه یا ساعتی) | هزینه اولیه (خرید سخت‌افزار) و نگهداری ماهانه |
| امنیت | کنترل محدودتر (چندمستأجری) | ایزولیشن کامل (محیط تک‌مستأجری با امنیت بالاتر) |
| پایداری | قطعی دسترسی در صورت قطعی دیتاسنتر (دسترسی بالا) | احتمال خرابی سخت‌افزار (نیاز به تعمیرات) |
| نگهداری | نیاز توسط ارائه‌دهنده انجام می‌شود | نیاز به تیم IT برای مدیریت، بروزرسانی و تعمیرات |
| انعطاف‌پذیری | امکان خرید یا اجاره قدرت پردازشی و حافظه بیشتر | امکان اضافه کردن قطعات جدید سخت‌افزاری |
| دسترسی | از هر مکان با اینترنت (که باعث کاهش امنیت می‌شود.) | معمولاً محدود به شبکه محلی یا حضور فیزیکی نزدیک سرور |
جمع‌بندی
با مقایسه سرور فیزیکی و سرور ابری و بررسی نقاط قوت و ضعف هر دو گزینه، مشخص می‌شود که هیچ راه حل کلی و واحدی برای همه شرایط وجود ندارد. سرور فیزیکی به دلیل کنترل کامل بر سخت‌افزار، کارایی بالا، امنیت و قابل پیش‌بینی بودن مناسب سناریوهایی با نیاز ثابت، سنگین و حساس برای شرکت‌های حرفه‌ای است؛ اما نیازمند سرمایه‌گذاری اولیه و نگهداری است.
در سوی دیگر، سرور ابری با انعطاف‌پذیری بالا، مقیاس‌پذیری سریع و مدل هزینه‌ای پرداخت‌به‌ازای‌مصرف، برای کسب‌وکارها و پروژه‌های در حال رشد یا دارای بار کاری متغیر خوب است؛ اگرچه ریسک‌های مربوط به امنیت داده و وابستگی به اتصال شبکه را باید مد نظر داشت. به طور خلاصه، برای انتخاب آگاهانه بین سرور فیزیکی و ابری باید پیش از هر چیز نیازهای عملکردی، مقیاس، بودجه و امنیت سازمان خود را بررسی کرد. در نهایت ترکیب این دو (مدل ابری ترکیبی یا هیبرید) و مشورت با کارشناسان IT نیز می‌تواند به یافتن راهکار بهینه کمک کند. برای دریافت مشاوره، با همکاران ما در آرتیان تماس بگیرید.
منابع:
بیشتر بخوانید: انواع سرورها: کاربردها، ویژگی‌ها و موارد استفاده
سوالات متداول
سرور فیزیکی یک سخت‌افزار اختصاصی است که منابع آن به‌صورت کامل در اختیار یک کاربر یا سازمان قرار دارد و معمولا در محل سازمان یا دیتاسنتر مستقر است. در مقابل، سرور ابری یک سرور مجازی است که روی بستر رایانش ابری و از طریق اینترنت در اختیار کاربران قرار می‌گیرد. منابع در سرور ابری ممکن است بین چند کاربر به اشتراک گذاشته شوند.
سرورهای فیزیکی معمولاً امنیت بیشتری ارائه می‌دهند چون فقط یک سازمان به منابع آن دسترسی دارد و خطر نفوذ از طریق سایر کاربران وجود ندارد. با این حال، سرورهای ابری بزرگ نیز از استانداردهای امنیتی قوی، گواهی‌ها و ابزارهای رمزگذاری استفاده می‌کنند، ولی همچنان نیاز به مدیریت دقیق دسترسی دارند، به‌ویژه در صورت وجود داده‌های حساس.
سرور ابری به دلیل قابلیت افزایش یا کاهش منابع در لحظه، انتخابی برای سناریوهایی با نیاز متغیر و رشد سریع است. در مقابل توسعه و ارتقاء سرور فیزیکی نیاز به تغییرات سخت‌افزاری فیزیکی دارد که ممکن است زمان‌بر یا پرهزینه باشد.
در کوتاه‌مدت، سرور ابری به‌دلیل مدل پرداخت بر اساس مصرف، هزینه کمتری دارد و نیاز به سرمایه‌گذاری اولیه ندارد. اما در بلندمدت و برای بارهای کاری ثابت، سرور فیزیکی ممکن است از نظر اقتصادی مقرون‌به‌صرفه‌تر باشد، به‌ویژه اگر به‌درستی پیکربندی شود.
وقتی که نیاز به توان پردازشی بالا، امنیت حداکثری، یا کنترل کامل بر زیرساخت دارید؛ مثلا در صنایع مالی، دفاعی، پزشکی، یا پروژه‌های یادگیری ماشین سنگین، سرور فیزیکی گزینه مناسب‌تری است. این نوع سرور برای اجرای برنامه‌های حساس سازمانی مثل ERP و CRM نیز اولویت دارد.